Tarihte 12 Eylül – Önemli Olaylar

MÖ 490 – Atina ordusu ile Ahameniş Persleri arasında Maraton Muharebesi yapıldı; Atinalılar zafer kazandı.

1847 – Meksika-Amerika Savaşı sırasında Chapultepec Muharebesi başladı.

1937 – Dersim İsyanı’nın önderi Seyit Rıza teslim oldu; ilerleyen dönemde mahkemesi yapılarak idam edildi.

1943 – Benito Mussolini, Gran Sasso’da Alman komandoları tarafından bulunduğu otelden kurtarıldı; ardından Viyana’ya götürüldü.

1953 – Nikita Kruşçev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Birinci Sekreteri seçildi.

1956 – “6-7 Eylül Olayları” davası başladı.

1959 – Sovyetler Birliği, Luna 2 uzay sondasını Ay’a fırlattı, Luna 2 Ay’a ulaşan ilk insan yapımı araç oldu.

1963 – Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) arasında ortaklık antlaşması imzalandı.

1980 – Türkiye’de Kenan Evren liderliğinde Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu; 12 Eylül 1980 Darbesi gerçekleşti, Meclis feshedildi, sıkıyönetim ilan edildi.

1993 – Akit Gazetesi yayın hayatına başladı.

1996 – Ankara’nın Batıkent semtinde bir bombalı saldırı meydana geldi.

Doğumlar

Jesse Owens (1913-1980), Amerikalı atlet; 1936 Berlin Olimpiyatları’nda dört altın madalya kazanarak dünya çapında ün kazandı.

Yao Ming (d. 1980), Çinli profesyonel basketbolcu, NBA’de Houston Rockets forması giydi; hem Çin’de hem dünyada basketbolun popülaritesine katkı sağladı.

Bertie Ahern (d. 1951), İrlandalı siyasetçi; geçmişte İrlanda Başbakanlığı görevini üstlendi.

Richard Thaler (d. 1945), Amerikalı iktisatçı; karar verme süreçleri, davranışsal ekonomi alanlarında tanınmış bir isimdir.

Ölümler

Blanche of Lancaster (d. ~1345 – ö. 12 Eylül 1368), Lancaster Dükü’nün eşi; dönemin siyasi ve malikane meselelerinde önemli bir figürdü.

Prince Arthur of Connaught (b. 1883 – ö. 12 Eylül 1938), İngiliz kraliyet ailesinden prens.

Ian Paisley (1926-2014), Kuzey İrlanda’da dinci lider ve politikacı; Hristiyan birlikçi hareketin önemli figürlerinden.

Johnny Cash (1932-2003), Amerikalı country müzik ikonu; kırsal yaşam, Amerikan halkı ve adalet temalarıyla şarkıları kuşaklar boyu dinlendi.

David Foster Wallace (1962-2008), Amerikalı yazar; özellikle postmodern edebiyat ve çağdaş kültür eleştirisi alanında önemli eserler verdi.

Norman Borlaug (1914-2009), Amerikalı tarım bilimci ve yeryüzünden açlığı azaltmaya yönelik çalışmalarıyla Nobel Barış Ödülü sahibi.

Değerlendirme ve Küresel Bağlam

12 Eylül, dünya tarihinin hem eski dönemlerine uzanan köklü olayları hem de modern dönemde toplumsal, siyasi ve bilimsel alanlarda önemli dönemeçleri barındırıyor. Türkiye için belki en güçlü hafıza kırılması 1980 darbesiyle yaşanmıştır; demokratik hukuk düzeni, insan hakları ve toplumsal yapı üzerinde derin etkiler bırakan bu olay hâlâ tartışılmaktadır. Aynı zamanda Luna-2’nin Ay’a ulaşması gibi uzay araştırmaları açısından sembolik başarılar, lider değişiklikleri ve kültürel figürlerin doğumları/ölümleri ile bu gün, geçmiş ve geleceği birbirine bağlayan bir köprü işlevi görür.

12 Eylül, yalnızca Türkiye değil dünya için de unutulmaz olaylarla dolu bir tarihtir. Sporun, bilimin, siyasetin, kültürün farklı sahnelerinden izler taşır; doğumları, ölümleri ve siyasi kırılmalarıyla tarihin akışını şekillendiren günlerden biridir.