Son yıllarda dünya genelinde ve Türkiye’de otizm spektrum bozukluğu (OSB) teşhisi konulan birey sayısında belirgin bir artış yaşanıyor. Aileler, öğretmenler ve sağlık profesyonelleri bu durumu “otizmin yaygınlaştığı” şeklinde yorumlarken, uzmanlar bu konuda dikkatli olunması gerektiğini vurguluyor: Aslında artan şey, tanı koyma kapasitemiz.

Gerçekten Otizm Artıyor mu?

Nörogelişimsel bir bozukluk olan otizm, doğuştan gelen ve genetik temelli farklılıklar nedeniyle bireylerin sosyal iletişimde ve davranışlarda belirli kalıplar göstermesiyle tanımlanır. 2000’li yılların başında her 150 çocuktan 1’ine konulan otizm tanısı, günümüzde bazı ülkelerde her 36 çocuktan 1’i düzeyine kadar yükseldi.

Bu çarpıcı artış, otizmin gerçekten yaygınlaştığına mı işaret ediyor?
Uzmanlar bu soruya temkinli yaklaşıyor. Çoğu araştırmacıya göre artışın temel nedeni:

Artan toplumsal farkındalık

Daha yaygın ve hassas tarama yöntemleri

Gelişmiş teşhis kriterleri (özellikle DSM-5 sonrası)

Eğitimli sağlık çalışanlarının sayısının artması

Farklılıklar Daha Erken Fark Ediliyor

Geçmişte “utangaçlık” ya da “geç konuşma” gibi gerekçelerle göz ardı edilen davranışlar, bugün sağlık sistemi içinde erken tarama ve gelişimsel takip süreçlerine daha sık dahil ediliyor. Bu da özellikle okul öncesi çocuklarda tanı konma oranlarını artırıyor.

Türkiye’de de Milli Eğitim Bakanlığı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı iş birliğinde yürütülen erken müdahale ve destek projeleri, çocukların daha erken yaşta fark edilmesini sağlıyor.

Otizm Artıyor Demek Yanıltıcı Olabilir

Nöroloji ve gelişimsel pediatri uzmanları, “Otizm artık daha fazla çocukta görülüyor” ifadesinin eksik ve yanıltıcı olabileceğini söylüyor. Çünkü bu ifade, bir “salgın” algısı yaratırken aslında toplumun otizme dair bilinçlenmesinden kaynaklanan bir artışı yansıtıyor.

Ayrıca bugün artık daha fazla kız çocuk ve hafif düzeyde otizmli birey tanı alabiliyor. Eskiden sadece ağır semptom gösteren erkek çocuklar tanı alırken, artık spektrumun daha geniş bir yelpazesi sağlık sistemine dahil ediliyor.

Ne Yapmalı?

Ailelerin çocuklarının gelişimini yakından takip etmesi, rutin sağlık kontrollerini aksatmaması ve herhangi bir gelişimsel farklılıkta uzman desteği alması büyük önem taşıyor. Uzmanlar, erken tanının eğitim, sosyal beceri gelişimi ve aile desteği açısından hayati önem taşıdığına dikkat çekiyor.

Otizmin toplumda görünürlüğü ve teşhis sayıları her geçen yıl artsa da, bu durum otizmin “gerçekten” yaygınlaştığı anlamına gelmiyor. Doğru tanı, doğru yönlendirme ve erken müdahale, bu nörogelişimsel farklılığı daha iyi anlamamıza ve toplumsal farkındalık yaratmamıza katkı sağlıyor.