Dünyada 15 Eylül – Önemli Olaylar
1935 – Nazi Almanyası’nda Nürnberg Yasaları yürürlüğe girdi: Yahudileri Alman vatandaşlığından çıkaran ve Yahudi-Alman evliliği yasaklayan yasalar kabul edildi.
1963 – Amerika Birleşik Devletleri, Alabama eyaletinde Birmingham’da bulunan 16th Street Baptist Church’ta düzenlenen bombalı saldırıda dört siyah kız çocuğu hayatını kaybetti. Bu olay, ABD’de sivil haklar hareketi için önemli bir uyanış eşiği oldu.
1858 – ABD'nin doğu kesimi ile batısı arasında posta taşımacılığı (Overland Mail) ilk etapta San Francisco’ya giden güzergâhta başladı.
2008 – Lehman Brothers şirketi, ABD’de gerçekleşen finans krizinin en çarpıcı sembollerinden biri olarak iflas koruması başvurusunda bulundu.
Türkiye’de 15 Eylül – Hatırlananlar, Önemli Doğum ve Ölüm Yıldönümleri
1929’da doğan Mümtaz Soysal (1929-2019), hukukçu, akademisyen ve siyasetçi; Türkiye’nin önemli düşünür ve demokratik hak savunucularından biridir.
1931 yılında Fehime Sultan (d. 1875) hayatını kaybetti; Osmanlı döneminden kalan bir şahsiyet olarak, bu tarih ölüm yıldönümüdür.
1972’da, Türk besteci-eğitimci Ulvi Cemal Erkin ve şair-yazar Baki Süha Ediboğlu vefat etti. Erkin Türkiye’nin klasik müzik sahnesinde öncü bir figürdü.
Dünya ve Türkiye’den Doğumlar
Marco Polo (1254) – Venedikli kâşif ve seyyah; Asya’ya yaptığı seyahatlerle bilinir.
William Howard Taft (1857) – Amerika Birleşik Devletleri’nin 27. Başkanı ve daha sonra Baş Yargıç (Chief Justice) oldu.
Agatha Christie (1890) – İngiliz dedektif romanları yazarı; dünyaca ünlü eserlere imza attı.
Türkiye’den doğan Mümtaz Soysal’ın da bugün doğum yıldönümüdür.
Öne Çıkan Ölümler
Thomas Wolfe (1970-lü yıllarda) – Amerikalı yazar; eserleriyle Amerikan edebiyatında etkili olmuştur.
Isambard Kingdom Brunel (1806-1859) – İngiliz mühendis; köprüler, gemiler ve demiryollarıyla sanayi devrimi sırasında büyük iz bıraktı.
Küresel Etki & Değerlendirme
15 Eylül, insan hakları ve demokratik hak taleplerinin yükseldiği bir gün olarak dünya tarihinde önemli bir yer tutar. Birmingham kilisesindeki bomba olayı gibi acı olaylar, ırkçılığa ve ayrımcılığa karşı toplumsal bilinçlenmeyi hızlandırmıştır. Öte yandan, edebiyattan siyasete, klasik müzikten liderlik alanına birçok doğum ve ölüm, kültür ve siyaset arenasında uzun süreli izler bırakmıştır.
Türkiye’de ise Mümtaz Soysal gibi demokratik hukuk ve insan hakları savunucuları, Ulvi Cemal Erkin gibi müzik kültürünü oluşturan figürler bu tarihe farklı açılardan anlam kazandırır.
15 Eylül; dünya çapında sisle kaplanmış vicdan yaraları, büyük finansal kırılmalar, kültür ve edebiyat sahnesinde doğan ve kaybedilen ustalar ve Türkiye’de demokratik hukuk ile müzik kültürünü şekillendiren isimlerle dolu.