16 Kasım, hem dünya tarihine hem de Türk ve İslam tarihine damgasını vurmuş pek çok kritik olaya sahne oldu.
Bugün, Kadisiye Muharebesi’nin başlangıcından Karlofça Antlaşması görüşmelerine, Dostoyevski’nin idam kararıyla yargılanmasından İnka İmparatoru Atahualpa’nın esir alınmasına kadar uzanan bir zaman tüneli sunuyoruz.
Tarihte 16 Kasım – Önemli Olaylar, Doğumlar ve Ölümler
Olaylar
636 – Kadisiye Muharebesi başladı
Arap-İslam orduları ile Sasani İmparatorluğu arasındaki Kadisiye Muharebesi’nin ilk günü. Bu muharebe, sonraki İslamî fetihlerin ve Sasani İmparatorluğu’nun zayıflamasının kilit noktalarından biri olarak kabul edilir.
1532 – İnka İmparatoru Atahualpa esir alındı
İspanyol fatih Francisco Pizarro ve adamları, İnka İmparatoru Atahualpa’yı Cajamarca’da tuzağa düşürerek esir aldı. Bu olay, İnka İmparatorluğu’nun sonunun başlangıcını simgeleyen önemli bir dönüm noktasıdır.
1698 – Karlofça Antlaşması görüşmeleri başladı
Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya, Lehistan ve Venedik arasında Karlofça Antlaşması’nın temelleri atılmaya başlandı. Bu müzakereler, ileride Osmanlı’nın Avrupa’daki toprak kayıplarını resmî hale getiren önemli bir sürecin başlangıcıdır.
1849 – Fyodor Dostoyevski’ye ölüm cezası verildi
Rus yazar Fyodor Dostoyevski, hükûmet karşıtı hareketlere katıldığı iddiasıyla ölüm cezasına çarptırıldı. Ancak bu ceza daha sonra kürek cezasına dönüştürüldü.
1869 – Süveyş Kanalı açıldı
16 Kasım 1869 tarihinde Süveyş Kanalı resmi olarak açıldı. Bu kanal, Akdeniz ile Kızıldeniz’i birbirine bağlayarak küresel ticaret ve deniz taşımacılığında devrim yarattı.
1922 – Saltanattan indirilen Vahideddin İstanbul’u terk etti
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 16 Kasım 1922 tarihinde Vahideddin’i “ihanet-i vataniyye” ile suçladı. Aynı gece, İngiliz bir zırhlı gemiyle İstanbul’dan ayrıldı.
1972 – İsmet İnönü “tabii senatör” oldu
16 Kasım 1972’de eski cumhurbaşkanı İsmet İnönü, CHP’den milletvekilliğinden istifa ederek tabii senatörlük hakkını kullanıp Cumhuriyet Senatosu’na katıldı.
İslam / Türk Tarihi Açısından Önemli Olaylar
Kadisiye Muharebesi
Yukarıda da belirtildiği gibi, 636’da Kadisiye Muharebesi’nin başlaması, İslam ordularının Sasani İmparatorluğu’na karşı kazandığı stratejik bir galibiyetin fitilini ateşledi.
Vahdettin’in İstanbul’u terk etmesi
Osmanlı İmparatorluğu’nun son padişahı VI. Mehmed (Vahideddin), 16 Kasım 1922’de Türkiye’yi terk ederek saltanatın fiilen sona ermesine yol açtı.
Ahmadiyya İslam Tarihi – Bir misyonerlik olayı
16 Kasım 1942’de Hazrat Maulvi Muhammad-ud-Din (ra), Hindistan’dan Afrika’ya tabligh (İslam’ı yayma) görevine gitmek üzere yola çıktı. Ancak gemisi, muhtemelen bir torpido saldırısıyla batırıldı ve Maulvi Muhammed-ud-Din bu yolculuk sırasında şehit oldu.
Doğumlar ve Ölümler
Ölümler:
Kazasker Mustafa İzzet Efendi (1876)
Ünlü Türk hattat ve bestekâr Mustafa İzzet Efendi, 16 Kasım 1876 tarihinde vefat etti.
Hüseyin Hilmi (1922)
Türk sosyalist siyasetçi ve gazeteci Hüseyin Hilmi, 16 Kasım 1922’de öldü.
Clark Gable (1960)
Amerikalı ünlü aktör Clark Gable, “Rüzgar Gibi Geçti” ile hatırlanan figür, 16 Kasım 1960’ta hayata veda etti.
İsmet İnönü’nün siyasi hayatında bir dönüm (1972)
Ölüm olmasa da, 16 Kasım 1972 İnönü’nün senatörlüğe dönüşü açısından önemli bir tarih olarak geçiyor.
Doğumlar:
Dünya tarihinde 16 Kasım’da doğan çok sayıda tanınmış isim olsa da, kaynaklarda Türkiye / İslam dünyası açısından bugün doğmuş çok belirgin bir figür listelenmemiştir.
Değerlendirme & Önemi
16 Kasım, hem İslam hem de dünya tarihinin kritik virajlarından biridir. Kadisiye Muharebesi’nin başlangıcı, İslam’ın doğu yönlü genişlemesinin simgesel bir adımıdır. Osmanlı tarihinde ise hem diplomatik hem de yönetsel açıdan önemli olaylar yaşanmıştır: Karlofça Antlaşması görüşmelerinin başlaması, Vahideddin’in saltanattan düşüşü ve İstanbul’u terk edişi, cumhuriyet öncesi sürecin dramatik yönlerini ortaya koyar.
Ayrıca, edebiyat dünyasında Dostoyevski’nin ölüm cezası alması ve daha sonra affedilmesi, onun üretken yazarlık kariyerine yön veren travmatik bir deneyimdir. Küresel ölçekte ise İnka İmparatoru Atahualpa’nın esir alınması, Kolomb sonrası dönem tarihinin dönüm noktalarından biridir.
İslami misyon açısından da, Ahmadiyya Müslüman topluluğu için Maulvi Muhammad-ud-Din’in Afrika’ya doğru yola çıkışı ve trajik ölümü, inanç ve fedakârlık hikâyesi olarak hafızalara kazınmıştır.