Songül KARAMAN
Mevlevilik kültüründe semazen kıyafetlerindeki manalar - 2
TENNURE: Mevlevilerin sema yaparken ve hizmet tennuresi olmak üzere iki çeşit tennure vardır. Sema tennuresi kolsuz, yakasız, düğmesiz, bel kısmı kırma pileli, uzun ve oldukça geniş etekli, bir tür entaridir “Allah”ın isminin anıldığı sırada kıyafetle tenin bir olduğunu ve ışık saçtığını ifade etmek için “ten-nur” adını almıştır.
ELFE NEMED (Eliri NEMED): Tennurenin üstüne sarılan kemere verilen addır. Gerekli basamağa liyakat kazanan müridin “Elfe-nemedi” Şeyh efendi tarafından özel bir törenle kuşatılarak tastiklenilir. Teslimiyet, muhabbet, vefa, eline beline sahip olma, doğru olma , açlığa yokluğa sabır anlamlarını taşır
HIRKA: Mevlevilikte biri sokağa çıkarken giyilen diğeri merasimlerde giyilen iki farklı hırka bulunmaktadır. Mevlevi dervişlerinin giydikleri resim hırkasıdır. Hırka takva elbisesidir. O hırkayı giyen, o hırkanın sayesinde, haramdan, kibirden, nefsin hatalarından kaçınır. Bununla birlikte bir Mevlevinin hırkası, kabrini temsil eder. Hırka ölümden önce ölmeyi de sembolize eder.
DESTE -GÜL: “Deste-Gül” erkekler için tasarlanmış; tennure üstüne giyilir; kolları dar ve düz, sıfır yaka, düğmesiz, önü açık ve bele kadar gelen bir çeşit yelektir. Genelde beyaz ince kumaştan imal edilir. Sağ etek ucunda uzunluğu bir parmak olan bir şerit bulunmaktadır ve bu elifî nemedin kaytanına sokulur ve böylece sema esnasında açılıp dalgalanmaması sağlanır. Dar ve uzun kollu olur; kollar bedene eklendiği yerin kesimi adeta japone önü açık ve düğmesizdir. Deste-gülün içine “içlik” adı verilen sıfır yaka bir gömleğin de zaman zaman giyildiği görülmektedir.
ŞALVAR: Bir tür pantolondur. Daha çok erkek kıyafeti ise de, bol paça nârin kumaşlı ve süslü olanlarını hanımlar da giyerler. “Mabeyn” veya “Kadı” biçimi denilen farklı kalıplarda dikilmiş olanları vardır. “Elifî Şalvar”, yarım ağlı olup, dar paçalıdır.
Siyah kumaştan dikilir. Belinde, “uçkur” desenleri, bezden dikilmiş ince bir bağ (kaytan) bulunur. İki ucu çekilerek sıkıştırılıp, birbirine bağlanarak şalvarın belde durması sağlanır.
Rahat, kolay olduğu için, Mevlevîlerce de makbul ve muteber bir kıyafet olarak kullana gelmiştir. Bu gün daha dar kesimli streç gibi şalvar pantolon tercih edilmektedir.
KUŞAK: Şalvarın, tennürenin üzerinde bele kuşanılan bir tür kemerdir. Dört parmak enindeki düz veya işlemeli kumaştan yapılmıştır.Mevlevi kıyafetinde de yer alan “kuşak” Türkler arasında Uygurlar" dan beri kullanılagelen bir bel sargısı, bağıdır. “Kurlamak” kökünden gelir; “Bağlamak, kuşanmak demektir. [31]
MEST - AYAKKABI: Mevleviliğe ait bir ayakkabı bulunmamaktadır. Herkes gibi onlar da, durum, yer ve mevsimine göre, yemenî, fotin, lâpçin, kundura, ökçeli veya ökçesiz mest, galoş, iskarpin giymişlerdir. Sadece renk konusunda bir birliğe gidildiği görülmüşse de zamanla bu da bırakılmış olup, önceleri “sarı” renk tercih edilirken, sonraları diğer renkler de kullanılmıştır. Ayakkabının içine mevsime göre ince veya kalın çorap giyilir. Bu beyaz, kahverengi yün veya tiftikten örülmüş çoraptır. Sema" ise, yalın ayakla veya “Çorap mest” le yapılır.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.